بەر ویروو مۆنادۆلۆژی
سابیر عەزیزی
بڕێ وەختێ جە ڕەوتوو ژیوای ئاسایینە زەین و ڕۆحت پێسە واچی قۆفڵ کەرۆ، ئیلا و ئەولاتەنە حیچ ئامراز و کەرەسێ و کتێبی نیا پەناش پەی بەری، کەمێ جە قورسایی وتەماوی خەجاڵەتیت پڕنۆوە. ڕێک چی ماوەنە ئا حاڵەتمە بێ. فێنکایی مۆنادۆلۆژی تەقەش دا بەرەو ئەندیشێم، باوەشێ ڕۆجیار و فرێحەش متەرە دەشتەو ڕۆحیم.
وینگای تازە و نەخت بە نێسبەتوو دیای پەی مرۆڤی و جیهانی و تەحلیل و ڕەخنە چی ڕاسەوە
باس سەروو هونەری داهێنەرانە و ئەدەبیاتی ئاوانگاردی، شێعرێ تازێ کوردی، حەر جە سوارە تا
بەرەو چواری(لاپەڕەو9ی)… گەشیانێوە، حەزاویانە وەشم ئاما.
باسوو خەلقی و بەردەی ڕاوە، ستاتیکا و فرە ڕەهەندی و پلۆرالیزم، هونەر چێشا؟ و ئەدەبیات کامەنە؟
پێو نارێنا دەسش چەنە کێشوو، بە جید بڕیانێ وەنەش تا دما لاپەڕەم واناوە.
وێپابیەی یام ئۆتۆنۆمی بیەی دەقی هونەریی، چاگەنە دەقی هونەریی بە پاڵپشتی مۆنادۆلۆژیەوە
تاوۆ پێسە وێش بۆ و نەگنۆ چێروو چەترەو مامەڵەی و بیزنیسی پێسە کاڵای. فرەتەر ئانەم پەنە وەش
بێ دەقی هونەری یەکڕاس، قسێ و بانگەوازە نمەکەرۆ بەڵکوو ڕەسالەتش ئانەن ئاستوو ڕۆشنویری و ئەندیشەو گلێرکای ختلێ و هانی مدۆ.
هونەری ئاردەینە بە هونەرێ واچیۆ: چالاک و ئافڕاندنش بۆ، هونەری ئاسایی تێکەڵا بە براوردی ساکار و سادە و سووک. عامەپەسەند.
شێعرەو سەردەمی تاوانش بە گردی تێکەڵەو بانگەوازوو وەڵکەوتەی و پێشڕەوی بۆ.
جە درێژەنە، باسوو ڕەوتوو داکاری، تکانە و هەڵمەتەکێ بە جووڵێوە ئەرێنی و پەنەوازە لەیەک
دریۆوە. فرەتەر سەروو بەرەو چواری تەرکیز کریان. خاڵە ئەرینیەکاو ئی بەرەیە دلێ دەقینە ڕەدیف کریا
و وەرچەمێنێ: تەکەسوور جە فۆرم و زوانەنە، قەرز گێرتەی جە تکنیکوو ژانرە هونەریەکا، ڕەهایی زوانی،
فاڕایۆ ناوەرۆک و دلێگیروو شێعرێ جە شاخەوە پەی شاری و…
یۆ جە خاڵە ئەرینیێ ئەدەبی وەڵکەوتەی بە عام و شیعرە تایبەتتەر، دیاری نەبیەی مەبەستی
تایبەت و قۆرخ کریان، یانێ مشۆم وانەر جە وانای و مۆتالێحەی پرۆسەیی یاوۆ پا قەناعەتە شێعرە
شعارە نیەنە، بانگەوازێ تایبەت نیا و… بەڵکوو مەبەستێ پوختە و نەخت جە شێعرەنە بە شاریاوەیی
هەن، مشۆم کەشف و بێزیۆوە، ئێنسانی وانەر وەختارێ یاوا ئا قەناعەتە ئێتر گۆڕانکاری و فاڕیای جە
گردوو جمگێ ژیوایشەنە ڕوە مدا. باسێتەر گرنگ و دیار، جیاوازی ڕەخنەی و شیکارین، شیکاری
فرەتەر بە بەش بەش کەردەی و ئامادە و ونارای، پەی ڕەخنەی مەبەستا. ونارای باسێ سەروو وانەری؛
چالاک ، کوشندە و ئاسایی. باسوو پێوەندی ڕەخنەی و نەقدی چەنی وانەری، بەڕاسی ئێرتێبات و
تێکەڵیە جەوهەری و زاتین.
باسێتەر فرە مۆهێم و کاریگەرا، باسوو لەزەت و چێژ جە شیعرەنە بە تایبەت چی سەردەمەنە، هەرچی
شیعرەو ئێمە پاڵ بدۆ بە ڕەوتی جەهانی و یۆنیڤیرساڵیەوە، مەبەستی لۆکاڵی و مەحاڵیێ کەم ڕەنگ و
نادیارێنێ، ئینە پەی تێپەڕ کەردەی حەزە ئەتنیکیەکا زەرووری و پەنەوازا و تاوۆ خاڵێ پۆزیتیڤە و تکانێ هۆشیارانێ بۆ.
پێسە خاڵەو نەرینی ئی کتێبەیە؛ جە دیمانەکەنە تەنیا تەرکیز و بۆڵت کەردەی، سەروو شێعرێ
ئاوانگاردێ سۆرانی کریۆ و بەش بەش کەردەی ئەچی بازنەنە قەتیس مەنۆوە. ئێتر شێعرەی تازەی
هەورامیە، کەلهۆری، کرمانجی و … لاش چەوە نمەکریۆ. جە درێژەیچەنە نامێ ئا کەسا ڕەوتی تاریخی
ئی چەمکینە حزوور و بەشداریشا کەردەن پێسە: حەسەنیانی، شێخلئیسلامی، و… نامێشا نمەبریۆ.
سەرکەوتەی پەی کاکە حەمەی.
